Mijn moeder, diep in de tachtig, leest elektronisch. Ze is verrukt over het gemak van haar ieboek, ‘je kan hem met een hand vasthouden, ook in bed’, en verbijsterd over de capaciteit, ‘er kunnen wel honderd boeken op’. Minstens zo handig is dat ze lettergrootte onbeperkt kan aanpassen maar dat houdt ze liever voor zichzelf.

Ook ik ben heel blij met mijn e-reader. Hoewel ik me op de een of andere manier tegelijk schuldig voel ten opzichte van de uitgeef- en drukcomplex. Al die drukkers, vormgevers, boekwinkels, uitgeverijen, allemaal volstrekt overbodig. Al die bomen die nu rustig blijven doorgroeien om iets moois te doen met CO2, dat is fijn maar het resultaat van deze voors en tegens is niet de happy reader die er rationeel wel zou moeten zijn.

Daar komt nog bij dat de leeservaring net iets teveel in de buurt blijft van een handgemaakte pdf van iets anders wel moois op een matig schermpje. Natuurlijk, de capaciteit is enorm, ik heb altijd mijn hele boekenkast altijd bij me, zelfs aan een winderige Walese kust, het paperwhite scherm is goed leesbaar, zelfs op een bright sunny day, en de ‘glow in de dark’ achtergrondverlichting maakt een bedlampje overbodig. En het motje dat me helpt bij het omslaan van de pagina’s, heen en terug, verkies ik boven de zilvervisjes die uit mijn papieren boeken schieten.

De meest boeken koop ik, of leen ik, op voorspraak van een recensent of een betrouwbare vriend of kennis of gewoon op de vormgeving van de cover. En als ik ze niet zelf koop dan krijg ik ze voor mijn verjaardag. Ik maak in het eerste geval een mentale aantekening die ik terstond vergeet, of een foto van het artikel die op moment surpreme onvindbaar blijkt. En voor mijn verjaardag krijg ik alleen papieren boeken, een ebook heb ik nog nooit gekregen maar lijkt me ook een onbeschrijflijk lullig kado. ‘

Via verschillende sites heb ik nu minstens vijftig boeken aangeschaft waarvan een aantal dubbel en sommige zelfs driedubbel. Want in dit nieuwe proces gaan een aantal ‘kernwaarden’ verloren. Behalve de vormgeving van de cover, z/w biedt toch minder onderscheidend vermogen dan goud op snee, de dikte of gewicht van het boek, de papiersoort, het font, het bandje en de band met de gezellige boekhandel of de lieve schenker. De ‘aantekening’ die ik wel kan maken heeft minder de emotionele band dan het kaartje met het handgeschreven ‘lieve gerbrand, voor je 50ste verjaardag’.

In dropbox, bij gebrek aan beter mijn virtuele boekenkast, staan dus nu een aantal dubbele boeken broederlijk naast elkaar. Via Calibre, een open source oplossing van dito kwaliteit, probeer ik een beetje orde in deze nieuwe chaos te houden. Want die aanschaffingen moeten worden gesynced tussen al mijn e-readers. Meervoud, want erop gaan zitten vindt het apparaatje niet prettig. En ook op mijn tablet kan ik ereaden en op mijn smartphone trouwens ook.

En dan de leeservaring. Als uitgever zou je je toch kapot moeten schamen als je klanten voor bijna dezelfde prijs als een papieren boek een ebook met een armoedig jpg’je van de papieren cover in linkerbovenhoek aanbiedt? Een serie lege pagina’s en een bizarre reeks codes aan het begin en het einde? Paginanummers zonder relatie met de werkelijke pagina (want die is er niet)? Een curieuze samengestelde bestandsnaam? En dat allemaal ook nog achter een digitale sleutel?

Natuurlijk kan ik via een ingebouwd woordenboek de betekenis van woorden achterhalen door er simpelweg op te klikken, zinnen of delen ervan ‘onderstrepen’ en ‘aantekeningen’ maken maar die aantekeningen verdwijnen als sneeuw bij elke nieuwe sync. Ik zag een wereld aan mogelijkheden opdoemen maar ben teleurgesteld in de houtje touwtje oplossingen die de providers mij aanbieden.
Ik had mij willen abonneren op Tommy Wieringa, ik had slimme observaties willen delen met vrienden in de cloud, ik had via mijn smartphone boeken mijn verlanglijstje willen publiceren, ik had gewaarschuwd willen worden als ik een boek al had aangeschaft, soms wil ik mijn boeken voorgelezen hebben, ik had… Nou ja ik had zoveel. Maar zo lang mijn moeder zich elke weer verbaasd over het feit dat dat het die ebook onthoud waar je de vorige keer bent opgehouden is er toch ergens winst geboekt.

Volgende week dinsdag staat er een triest bericht in de krant: ‘Oudste mens overleden’. Iets om even stil bij te staan. Volgende week dinsdag dan. En vorige week dinsdag, en woensdag en over zes weken en drie jaar. Want dat kan natuurlijk helemaal niet. Op hetzelfde moment dat de oudste mens overlijdt is er al weer een andere oudste mens. Enzovoorts, enzovoorts.

Per dag overlijden er volgens het CBS alleen al in Nederland gemiddeld 380 mensen.  Per dag overlijden op de hele wereld bijna 160.000 mensen. Overigens, maar dat terzijde, worden er per dag 370.000 mensen geboren, ruim twee keer zo veel. Driehonderdtachtig mensen dus, iets meer dan een per dag. Hoeveel daarvan halen de krant als ‘oudste mens’? Daarvoor is maar een getal maatgevend: de leeftijd van de vorige oudste mens.

We nemen even zo’n bericht onder de loep. De Spits van 5 dember 2012: “Beth Cooper uit de Amerikaanse staat Georgia is op 116-jarige leeftijd overleden. Ze overleed in haar woonplaats Monroe in de Amerikaanse staat Georgia, waar ze sinds 1917 woonde en jarenlang werkte als lerares aan een kleine school. Cooper gaf ooit aan dat ,,zich niet met zaken van anderen bemoeien en geen junkfood eten” de geheimen van haar hoge leeftijd waren.”

Beth werd dus 116 jaar. Op Wikipedia en in het Guiness Book of Records zijn lijstjes te vinden van collega “oudste mensen”. Deze lijstjes tellen eerlijkheidshalve behalve de jaren ook de dagen. Uren, nog eerlijker, gaat kennelijk zelfs het Guiness Book een beetje ver. Helemaal tricky is het lijstje met “oudste mensen in leven en erkend”. Als er iets veel onderhoud vergt.. Nederland scoort op dit lijstje overigens goed: Hendrikje van Andel, wie kent haar niet, werd maar liefst 115 jaar en 62 dagen en was daarmee op deze lijst een tijdje koploper totdat María Esther de Capovilla op 9 december 2005 de geest bleek te hebben gegeven op de gezegende leeftijd van 116 jaar en 347 dagen.

Criterium op deze lijstjes is ‘gevalideerd’. Slechts als je gevalideerd overlijdt tel je echt mee. In het ander geval kom je hoogstens op lijstje met suspecte andere niet gevalideerde krasse knarren. Hoe dan ook: 115 is een zeer respectabele leeftijd. Van deze 19^e eeuwers zijn er nog maar een paar en binnenkort kunnen we voor informatie uit de eerste hand niet meer bij onze betovergrootouders terecht. Een echt verlies.

Op diezelfde lijstjes staat een niet gering aantal bejaarden die op de een of andere manier meerdere nationaliteiten hebben, of hebben gehad. Zouden die ergens in hun lange, lange leven zijn gemigreerd of zouden ze op hoge leeftijd zijn weggekocht door een ambitieuze natie die goede sier wil maken in deze rangorde? En dat doet meteen de vraag rijzen of ook in deze tak van sport kunstgrepen worden toegepast. Om nu meteen aan doping te denken gaat wel heel ver, maar speciale voeding, gepimpte incontentieluiers etc., we kunnen het niet controleren?

Maar ik dwaal af. Mijn punt is de aperte onjuistheid van het bericht. Du moment dat er een tot dan oudste mens moment overlijdt is er per definitie een nieuw oudste mens. Zo’n krantenbericht als boven zou volgens deze redenering pas juist zijn als de laatste mens overlijdt. En dat is er precies een te weinig om het bericht te schrijven. In hetzelfde bericht in Spits wordt overigens melding gemaakt van het overlijden van de “langste mens”, een Chinese van 2,36 meter. Elders wordt melding gemaakt van het overlijden van de “dikste mens”, de “kleinste”, de…

En dan bericht de NOS op 5 april 2016: ‘Mama is dood, oudste chimpansee van Nederland (59)’.